Twee voor de prijs van één — of gewoon te laat en te duur? Kritische kanttekeningen bij de plannen voor nieuwe kerncentrales

Kabinet zet in op twee nieuwe kerncentrales: kosten €20–30 miljard, oplevering richting 2040

De Nederlandse regering wil twee nieuwe kerncentrales bouwen met een geschatte investering van €20 tot €30 miljard. De oplevering zal naar verwachting pas rond 2040 plaatsvinden — een aanzienlijke verschuiving ten opzichte van het eerdere streven van 2035. Zeeland is daarbij de voorkeursregio, met locaties als Borssele en de Paulinapolder in beeld. Tegelijkertijd is het duidelijk dat zowel de Tweede Maasvlakte als Eemshaven op weinig draagvlak kunnen rekenen, lokaal én politiek.

Het beschikbare Klimaatfonds (€15 miljard) dekt slechts een deel van de kosten. De resterende financiering zal waarschijnlijk alleen van de grond komen als de overheid vergaande garanties biedt. Hoewel drie partijen deelnamen aan de haalbaarheidsstudie — Westinghouse, EDF en KHNP — is de Zuid-Koreaanse partij inmiddels afgevallen. Juridisch wordt breed gekeken naar locaties om toekomstige vertragingen te voorkomen.

Maar de fundamentele vraag is: hebben we deze kerncentrales wel echt nodig?

Wat zegt de Monitor Leveringszekerheid 2025 van TenneT?

De recent gepubliceerde Monitor Leveringszekerheid 2025 laat zien dat:

• Tot 2030 is de leveringszekerheid op orde. De LOLE (Loss of Load Expectation) ligt op slechts 1,1 uur, ruim binnen de Europese norm van 4 uur.

• Na 2030 verslechtert de situatie: in 2033 stijgt de LOLE naar 12,6 uur, en in 2035 blijft deze 9,2 uur — ruim boven de norm.

• De achterliggende oorzaak is het wegvallen van regelbaar vermogen, zoals gascentrales, terwijl de elektriciteitsvraag stijgt door elektrificatie van industrie, mobiliteit en warmte.

• Flexibele oplossingen zoals vraagrespons en batterijen nemen toe, maar volgens TenneT nog niet snel genoeg.

• De rentabiliteit van bestaande gascentrales staat onder druk, wat het aanbod verder bedreigt.

TenneT pleit daarom niet voor kernenergie, maar voor:

• Snelle inzet op vraagsturing en opslag, met name langetermijnopslag.

• Capaciteitsmechanismen om bestaande gascentrales overeind te houden.

• Meer marktsignalen en flexibiliteit, in plaats van uitsluitend bouwen.

Kerncentrales: te laat voor het echte probleem

De nieuwe kerncentrales zullen pas rond 2040 beschikbaar zijn. Ze leveren dus geen bijdrage aan het knelpunt in de leveringszekerheid in de jaren 2030–2035. Daar is nu juist sprake van een urgent probleem. Voor die periode zijn snellere, schaalbare oplossingen nodig, zoals energieopslag, vraagrespons, en het behouden van bestaande gascapaciteit.

Kerncentrales kunnen op de lange termijn een rol spelen in een CO₂-vrij energiesysteem, maar ze zijn geen oplossing voor het acute probleem van vermogensschaarste in het komende decennium.

Structurele overschatting van de elektriciteitsvraag: tijd voor realisme

Misschien nog fundamenteler: de hele onderbouwing voor nieuwe kerncentrales wankelt als we kijken naar de historische overschatting van de elektriciteitsvraag.

• In de Monitor van 2005 werd voor 2012 een verbruik verwacht van 129 TWh. De realiteit volgens het CBS: 117 TWh.

• In latere monitors werd voor 2025 herhaaldelijk een sterke stijging naar 135–145 TWh voorspeld. In werkelijkheid blijft het verbruik in 2023 steken rond 121 TWh.

• De meest recente monitor erkent dit expliciet en voert daarom een lager verbruiksscenario door: 153 TWh in 2033 in plaats van 175 TWh in 2030 zoals eerder gedacht.

Deze trend van overschatting is hardnekkig. Beleidsmakers baseren zich op ambitieuze elektrificatiescenario’s, maar implementatie en gedragsverandering verlopen trager. Efficiëntieverbetering, digitalisering en verschuivingen in de industrie temperen de vraaggroei structureel.

De echte vraag: waarvoor bouwen we die kerncentrales eigenlijk?

De kerncentrales zijn duur, traag, en worden gebouwd voor een vraag die structureel is overschat, met een oplevermoment dat te laat komt voor het echte knelpunt. Ze kunnen wellicht bijdragen aan het energiesysteem van 2045–2050, maar de vraag is of dat systeem niet flexibeler en goedkoper ingericht kan worden via andere routes.

Het is tijd dat de politiek — net als TenneT — meebeweegt met de feiten. De vraag is niet alleen óf we kerncentrales nodig hebben, maar wanneer en waarvoor precies.