Deze week is het coalitieakkoord gepresenteerd. We krijgen een minister van Klimaat en Energie en voor de komende tien jaar komt er een klimaat- en transitiefonds van 35 miljard euro.
Volgens het akkoord wil Nederland koploper in Europa zijn bij het tegengaan van de opwarming van de aarde. De CO2-doelen zijn 55% reductie in 2030, 70% in 2035, 80% in 2040 en klimaatneutraal in 2050. Concreet betekent dit dat Nederland in 2030 tussen de 25,4 en 30 miljoen ton CO2-uitstoot wil reduceren.
Dit wil de coalitie voor elkaar krijgen door onder andere in te zetten op de bouw van twee nieuwe kerncentrales en de bestaande kerncentrale in Borssele langer open te houden. Tot en met 2030 maakt de coalitie 5 miljard euro vrij voor het onderzoeken en stimuleren van de bouw en exploitatie van die twee nieuwe kerncentrales. Daarnaast wil de coalitie de ruimte voor carbon capture storage (CCS) vergroten. De stimulering van CCS behoudt een plafond en de coalitie past dit aan waar nodig om de doelstellingen te halen. Het gebruik van houtige biomassa voor energiedoeleinden bouwt de coalitie zo snel mogelijk af, waarbij ze rekening houden met de kosteneffectiviteit.
Waar komen die donkere wolken dan vandaan?
De coalitie gaat het aanbod van hernieuwbare energiebronnen stimuleren door in te zetten op extra wind op zee, zon-op-dak, aardwarmte, groen gas en aquathermie.
Voor de bouw van windmolens op land komen heldere afstandsnormen en stimuleert de coalitie (financiële) participatie van omwonenden om het draagvlak te versterken. Gezien de schaarse beschikbare ruimte zet de coalitie vooral in op grootschalige installatie van zonnepanelen op daken, inclusief normering.
Zonnepanelen op land staat de coalitie alleen toe, als multifunctioneel gebruik van dat land mogelijk is, bijvoorbeeld op rijksgronden.
In de tekst wordt nauwelijks gerept over energiebelasting of de Opslag Duurzame Energie. Uit de bijlage financiën en de toelichting wordt echter duidelijk dat deze een belangrijke rol gaan spelen de komende jaren.
Aan de ene kant wordt de energiebelasting als geheel flink verhoogd terwijl aan de andere kant de Opslag Duurzame Energie voor ongeveer hetzelfde bedrag wordt verlaagd (allebei ruim 3,7 miljard euro tot en met 2030). Per saldo is het effect hiervan nagenoeg nul.
Er wordt een belastingschuif doorgevoerd in de eerste schijf, die van elektriciteit naar gas. De energiebelasting op elektriciteit gaat tot en met 2030 met bijna 6,7 miljard euro omlaag en op gas met ongeveer 3 miljard omhoog. Per saldo wordt er dus zo’n 3,6 miljard euro minder energiebelasting betaald. Deze is vooral bedoeld om huishoudens van het gas af te krijgen.
De zonne-energiesector is de pineut
Het wordt dus moeilijker om zonnepanelen op land (en wellicht op water) te realiseren de komende jaren. Net als bij wind-op-land zal participatie van omwonenden gestimuleerd worden en moet er dus sprake zijn van dubbel ruimtegebruik. Dit laatste moet dan ook nog getoetst worden en deze eisen zorgen sowieso voor vertraging in de ontwikkeling en realisatie.
Door de netproblematieken is het nu al nauwelijks mogelijk zonneparken op land te realiseren. In het coalitieakkoord wordt totaal niet gerept over congestie. Er wordt wel veel over nog meer opwek geschreven. Helaas zonder enige aandacht voor het feit dat het net nu al vol zit.
Het enige dat hierover vaag is opgenomen, is dat de coalitie in deze kabinetsperiode onze energie-netwerken toekomstbestendig maakt. Enige (cijfermatige) onderbouwing of toelichting hierop ontbreekt helaas.
De coalitie gaat dus vooral zon-op-dak stimuleren. In praktijk zal dit betekenen dat de SDE++ basisbedragen worden aangepast waardoor zon-op-land en wellicht zon-op-water nauwelijks meer in aanmerking komen. Nu al gaan veel projecten niet door omdat het dak helemaal niet geschikt blijkt. De SDE++ voor zon-op-dak zal rekening moeten houden met de (on)geschiktheid van het dak.
Het doorvoeren van de belastingschuif van elektriciteit naar gas is prima voor de stimulering van warmtepompen in de bebouwde omgeving. Voor toekomstige, maar vooral huidige eigenaren van zonnepanelen is het een hard gelag. De terugverdientijd op zonnepanelen wordt hierdoor langer en financieel dus minder interessant.
Hopen op aanhoudend hoge elektriciteitsprijzen
Wanneer de prijzen naar het niveau van 2020 dalen, is het met dit coalitieakkoord financieel gezien nauwelijks nog interessant in zonnepanelen te investeren. Met de huidige staat van het net, waarbij omvormers steeds vaker uitvallen, is het al risicovol in zonnepanelen te investeren omdat installaties steeds vaker afschakelen. Verlagen van de energiebelasting, en dus het financieel voordeel, doet daar nog een schep bovenop.
Voor de zonne-energiesector is het met dit coalitieakkoord vooral te hopen dat de elektriciteitsprijzen zo hoog blijven als ze nu zijn. Dit helpt anderen ook meer in energiebesparing en duurzame energie te investeren. En wanneer de elektriciteitsprijzen nog een keer verdubbelen, worden zelfs die twee nieuwe kerncentrales rendabel zonder subsidie. Maar mochten die er echt komen, dan krijgen wind- en zonne-energieproducten daar helaas wel enorm veel last van en gaan we met veel productie van hernieuwbare (dus niet kern-) energie heel veel negatieve prijzen krijgen. Want die kerncentrales zet je niet even uit...