Volatiliteit: maatstaf voor de dagelijkse, wekelijkse, maandelijkse of jaarlijkse afwijking naar boven of naar beneden van een berekende prijs- dan wel koersreeks ten opzichte van het gemiddelde. Bij beleggers is volatiliteit een maatstaf voor het risico dat gelopen wordt. Bron: https://www.encyclo.nl/begrip/volatiliteit
Als ik de energiemarkt van 2022 in één woord moet beschrijven, dan is dat volatiliteit. Volatiliteit van de energieprijzen, zoals die van gas, kolen en elektriciteit.
Ontwikkeling forwardprijzen
In de afbeeldingen hieronder, die komen van https://profiteia.io/#/, zie je de ontwikkelingen van de forwardprijzen van gas (TTF), kolen en elektriciteit (baseload) voor de leveringsjaren 2024, 2025 en 2026.



De grafieken laten duidelijk zien dat de prijzen van de verschillende commodities behoorlijk volatiel zijn geweest afgelopen jaar.
Extreem weer
De laatste drie weken van 2022 zijn de prijzen hard gedaald. Dit is vooral te danken aan het (veel te) warme weer. Doordat het veel warmer is 'dan normaal' (maar wat is tegenwoordig nog normaal?), verbruiken we veel minder gas en blijven de voorraden goed gevuld. Hierdoor daalt niet alleen de gasprijs, maar ook de elektriciteitsprijs en zelfs de kolenprijs.
De vraag is wel of we zo blij moeten zijn met het warme weer. Want wat als dit zo blijft? De kranten staan vol berichten over groene weides in de Alpen; er valt nauwelijks sneeuw. We hadden de warmste oudejaarsdag ooit gemeten. En de warmste nieuwjaarsdag ooit gemeten. In de Zwitserse Alpen werd gisteren een zomertemperatuur van 20,2 graden gemeten.
Afgelopen zomer hadden we te maken met droogte: lage waterstanden in rivieren en meren. De zomer het jaar ervoor hadden we juist met extreme neerslag te maken. Ook het weer vertoont volatiliteit.
Door de oorlog die Rusland voert tegen Oekraïne is het menigeen niet opgevallen, maar de elektriciteitsprijzen zouden afgelopen zomer zonder deze terreuracties ook al veel hoger zijn geweest dan normaal.
De kolencentrales hadden moeite met de aanvoer van kolen door de lage waterstand, de kerncentrales in Frankrijk zorgden voor te snelle opwarming van het weinige rivierwater en Noorwegen koos ervoor eerst de watervoorraad op orde te brengen en tijdelijk minder elektriciteit te exporteren. Dit alles leidde ertoe dat er veel meer elektriciteit met gasgestookte centrales geproduceerd moest worden en dat leidt tot hoge prijzen.
Tot op heden hebben de weersomstandigheden vooral effect op de spotprijzen. Waait het vannacht hard, dan zijn de uurprijzen laag. Hebben we morgenmiddag veel zon? Dan zijn de uurprijzen laag. De vraag is nu hoelang het nog duurt voordat zon en wind ook de forwardprijzen gaan beïnvloeden. Temperatuur deed dit al tientallen jaren, denk maar aan het badkuipprofiel van ons gasverbruik en dus de gasprijs. Zon en wind doen dit nu nog maar mondjesmaat. Maar 'straks', wanneer de Noordzee vol windturbines staat? En er dan ook nog eens twee nieuwe kerncentrales zijn gebouwd? Alle kernstroom die via de EPEX-Spot DAM wordt aangeboden, zal tegen negatieve uurprijzen worden aangeboden. Want afschakelen kunnen ze niet.
Ontwikkeling spotprijzen
Hieronder zie je de ontwikkeling van de EPEX-Spot day-ahead-markt-prijzen. In 2020 was de gemiddeld ongewogen jaarprijs iets meer dan 32 euro per MWh. In 2021 was dat iets meer dan 102 euro per MWh en afgelopen jaar was het iets meer dan 242 euro per MWh.

Meer duurzame opwek, meer negatieve uurprijzen
In 2022 was de gemiddeld ongewogen EPEX-Spot DAM-prijs bijna 8 keer zo hoog als in 2020. Ondanks dit enorme prijsverschil werden in 2022 nog steeds meer dan 80 uren met negatieve prijzen genoteerd. Wetende dat een niet-schrikkeljaar 8.760 uren per jaar heeft, en het dus om slecht 0,93% van het aantal uren gaat, worden we daar niet snel warm of koud van.
Hieronder zie je de verdeling van de negatieve uren over dag- en nachturen. De nachturen met negatieve uurprijzen worden veroorzaakt dankzij de groei van windenergievermogen. De daguren met negatieve uurprijzen zijn vooral te danken aan de groei van zonne-energievermogen.

Steeds eerder
In 2020 noteerden we op 16 februari tussen 04:00 en 05:00 voor het eerst een negatieve uurprijs. In 2021 was dit pas op 2 juli, ook 's nachts en dit keer tussen 03:00 en 04:00.
Begin 2022 was het al vroeg prijs: in de nacht van 2 op 3 januari noteerden we toen al tussen 01:00 en 02:00 de eerste negatieve uurprijs.
Het record van dit jaar (2023) is niet meer te verbreken, slechts nog te evenaren. Meteen na het knallen van de champagnekurken werden in de nieuwjaarsnacht tussen 00:00 en 07:00 negatieve uurprijzen genoteerd.
Prijsplafond, overwinstbelasting en andere onzin
Veel aanbod van duurzame energie leidt tot lage en zelfs negatieve uurprijzen. Wanneer het hard waait of de zon flink schijnt, zijn het vaak ook de windturbines en de zonnepaneleninstallaties die worden uitgezet om het net niet over te belasten. Dit wordt vooral veroorzaakt doordat andere, juist fossiele en kern-, centrales, niet kunnen afschakelen. De zogenoemde must-run-installaties.
Laten we hopen dat 2023 de ogen opent in Den Haag. Dat er beleid wordt ontwikkeld om te zorgen dat we de duurzame energieproductie niet meer verloren hoeven te laten gaan. Dat we zorgen dat deze juist wél nuttig wordt aangewend. Slim en bi-directioneel laden, groene waterstof én opslag in batterijen kunnen hier een goede bijdrage aan leveren. En voldoende netcapaciteit natuurlijk. Kleinigheidje, maar dat heb je al snel...
Laten we hopen dat die 150 slimmeriken in Den Haag ook begrijpen dat het afvangen en opslaan van CO2 (CCS) ertoe leidt dat must-run-installaties nog veel langer must-run-installaties blijven. En dus helemaal niet verduurzamen maar duurzame energieproductie juist in de weg zitten. En laten we ook hopen dat die paar aanhangers van kerncentrales óók begrijpen dat ze daarmee écht duurzame energieproductie in de weg zitten.
In 2022 waren ze in Den Haag en Brussel vooral bezig met prijsplafonds, overwinstbelasting en andere onzin. Zelfs het beleid is volatiel...
Ik hoop dat 2023 ons meer brengt. Maar hoop is geen strategie...
Comments